Een kritische blik op 'Over the edge' - WES 4

Kritische blik op het boek 'Over the edge' van Dirk Bracke en Helen Vreeswijk

*trigger warning: seksueel geweld

Toen ik 14 jaar was, las ik een boek dat mij, intussen acht jaar later, nog altijd is bijgebleven. Ik zat in het derde middelbaar en voor Nederlands kregen wij als klas de opdracht om 'Over the edge' van Dirk Bracke en Helen Vreeswijk te lezen. De leerkracht zou vragen over het boek op het examen stellen, waardoor het dus verplichte literatuur was. Dit vond ik geen probleem. Het boek zelf, dat wel. Het was namelijk écht geen fijn boek om te lezen. In dit blogbericht maak ik er een kritische reflectie over, omdat ik uit deze verplichte opdracht van acht jaar geleden dingen heb geleerd die ik als leerkracht Nederlands anders zou aanpakken.

Kenners van Dirk Bracke weten dat hij een hele lijst jeugdboeken op zijn naam heeft staan en dat hij niet vies is van ietwat grof taalgebruik. Ik las voor ik 'Over the edge' las al heel wat van zijn boeken, alsook enkele boeken van Helen Vreeswijk. Ik vond hun boeken altijd goed geschreven en zowel Bracke als Vreeswijk behoorden tot mijn top 10 van favoriete auteurs. Toen ik de opdracht kreeg om 'Over the edge' te lezen, zag ik dit ook helemaal niet als een verplichting en keek ik er naar uit om aan het boek te beginnen.

Al snel merkte ik op dat dit boek anders was dan de boeken die ik gewend was: het taalgebruik was wel héél grof en het thema was behoorlijk heftig voor een 14-jarige. Het boek gaat namelijk over Chris, een 17-jarige jongen en absoluut niet moeders mooiste. Net zoals alle andere jongens van zijn leeftijd wil hij experimenteren op vlak van seks. En liefst met de knappe Fien, die bij hem op school zit. Echter lukt het hem maar niet om contact te leggen met meisjes en al zeker niet met Fien. Fien blijkt dan ook nog eens verliefd te zijn op Ruud, Chris' beste vriend. Gefrustreerd gaat Chris op zoek naar een manier om zijn seksuele spanning kwijt te kunnen. Hij verliest zich in gewelddadige porno, waarin vrouwen verkracht worden. Steeds meer en meer gaat Chris in zijn eigen bubbel leven en is hij maar uit op één ding: hij moet en zal seks hebben met Fien. Of ze dat nu wil of niet.

Onder invloed van de internetfilmpjes die Chris iedere dag kijkt, besluit hij om op zoek te gaan naar een lookalike van Fien. Hij komt zijn eerste slachtoffer tegen in het bos en verkracht haar. 'Nee' bestaat niet in Chris' ogen. En hij kent geen genade. Deze vrouw is nog maar de eerste van velen die verkracht zullen worden door Chris. Steeds opnieuw gaat hij op zoek naar de kick die het verkrachten van vrouwen hem geeft. Maar nog steeds voelt hij zich niet voldaan: hij moet en zal seks hebben met Fien. Op een feestje doet hij iets in haar drankje, waardoor ze bewusteloos raakt. Chris' oppert zich op om Fien thuis te brengen en terwijl ze bewusteloos is, verkracht hij haar.

Ondanks Chris steeds 'voorzichtig' te werk ging, heeft de politie door dat ze te maken hebben met een serieverkrachter. Uiteindelijk wordt Chris opgepakt en wordt hij geplaatst door de jeugdrechter. Hier eindigt het boek ook.

Ik weet dat ik macht over haar heb.

Waarom ik het boek niet aanraad en wat mijn leerkracht anders had kunnen doen

Op zich is er niets mis met het boek zelf. Jammer genoeg komt verkrachting iedere dag voor en bestaan er in het echte leven ook personen zoals Chris. Als jongere is het dus niet noodzakelijk slecht om de (eventueel negatieve) gevolgen van pornowebsites te kennen en te lezen over problematieken die heersen in de maatschappij. Wat mij wel stoorde en wat ik anders zou aanpakken, is de manier waarop wij als klas begeleid werden tijdens het lezen van het boek.

Niemand waarschuwde ons voor het heftige thema en de expliciete scènes. Ik weet dat ik een paar dagen moest bekomen na het lezen van het boek en ik was niet de enige die er een slecht gevoel aan overhield. Enkele ouders belden zelfs naar de school, omdat zij het onverantwoord vonden dat hun kind van 14 jaar zo'n heftig boek moesten lezen zonder enige begeleiding en trigger warning. De reden waarom ik het heb uitgelezen, is omdat het verplicht was. Anders was ik al gestopt met lezen op pagina 20. Hieruit heb ik geleerd dat het belangrijk is als je verplichte literatuur oplegt, je als leerkracht eerst zelf kritisch naar het boek kijkt. Mijn leerkracht kwam uit de lucht gevallen toen wij haar vertelden over de heftige en expliciete scènes in het boek. Ze vertelde ons dat zij dit niet had gekozen, maar de andere vakleerkrachten Nederlands.

Ik wil niet meemaken dat mijn leerlingen ooit naar mij komen omdat ze aangedaan zijn door een boek dat ik hen verplicht liet lezen. Ik neem uit dit voorval mee dat ik eerst zelf alle boeken zal lezen die de leerlingen krijgen als verplichte literatuur. Ook heeft mij dit tot nadenken gezet: moeten we leerlingen wel verplichten om een bepaald boek te lezen? Moeten we hen niet de vrijheid gunnen om zelf op zoek te gaan naar een boek? Stof tot nadenken dus...

Heb jij ooit een boek gelezen dat jou echt is bijgebleven (positief of negatief)? Laat het zeker weten!

Groetjes

Lena